Już od ponad dziesięciu lat badania obserwacyjne wskazywały na korzyści zdrowotne płynące z karmienia piersią. U dzieci karmionych wyłącznie piersią w okresie niemowlęcym zaobserwowano między innymi rzadsze występowanie alergii i otyłości.
Badania te miały charakter populacyjny, polegały więc, w głównej mierze, na zbieraniu danych od osób biorących w nich udział. Jednym słowem, sprawdzano czy dzieci, u których wystąpiły określone schorzenia były karmione sztucznie czy też nie. Dopiero w ostatnich latach w stosunku do mleka modyfikowanego została zastosowana metoda „szkiełka i oka”. Naukowcy zasiedli więc w laboratorium i zaczęli badać, w jaki sposób składniki mieszanki wpływają na konkretne procesy komórkowe. Wnioski, do jakich doszli jednoznacznie potwierdzają hipotezę, że wystąpienie alergii, a także otyłości u dziecka może być spowodowane podawaniem mleka modyfikowanego w okresie niemowlęcym. Mechanizmy leżące u podłoża tego związku przedstawiono w artykule opublikowanym w Allergy, Asthma & Clinical Immunology Journal.
Decyzja
W ludzkim organizmie już od momentu poczęcia zachodzi wiele złożonych zmian, które razem składają się na proces wzrastania. Niektóre z nich regulowane są przez enzym nazywany kinazą mTORC. To dzięki niej procesy takie jak wzrost i namnażanie komórek pozostają w równowadze. Dzieje się tak dzięki zdolności do rozpoznawania wielu sygnałów pochodzących z otoczenia komórki. Kinaza mTORC rozpoznaje na przykład sygnał dotyczący dostępności aminokwasów, czyli fragmentów białek. Na podstawie tej informacji komórka podejmuje decyzję „rosnąć czy nie”. W przypadku dużej dostępności aminokwasów dochodzi do wywołanej działaniem mechanizmu mTORC aktywacji wzrostu komórki – czyli decyzji „rosnąć”. Jednak, w jaki sposób wiąże się to ze sposobem karmienia? Pamiętajmy, że mleko modyfikowane to nadal mleko krowie, a więc substancja zawierająca taki poziom białek, który zapewni prawidłowy wzrost cielakowi. Białka składają się z aminokwasów, na których obecność tak wrażliwa jest kinaza mTORC. U niemowląt karmionych mieszanką dochodzi więc do nasilenia kinazy mTORC. W efekcie głównym zadaniem, na którym skupiają się komórki jest wzrost. Badania wykazały, że rozregulowanie tego procesu jest wprost proporcjonalne do zawartości białek w mleku – im więcej białek tym bardziej nasilona kinaza mTORC. Dlatego właśnie w przypadku niemowląt zbyt szybko przybierających na wadze, pediatrzy chętniej zalecają mieszanki o obniżonej zawartości białek.
Jednak, z jakich powodów szybkie przybieranie dziecka na wadze może być szkodliwe? Dlaczego lekarzy coraz częściej, zamiast cieszyć, raczej niepokoi kilka dodatkowych kilogramów u małego pacjenta? Odpowiedzi na te pytania może dostarczyć teoria programowania żywieniowego.
Program
Wyniki badań, w których dowiedziono, że nadmierny przyrost masy ciała we wczesnym okresie dziecięcym predysponuje do szeregu schorzeń w późniejszym wieku skłoniły do ostatecznego zaakceptowania teorii programowania żywieniowego. Polega ona na tym, że wczesne modyfikacje żywieniowe mogą trwale zmieniać przebieg rozwoju dziecka oraz działanie jego procesów metabolicznych. Jednym z najnowszych badań dotyczących programowania żywieniowego jest przeprowadzone również na Polskich dzieciach badanie CHOP (Child Obesity Programme). Zaobserwowano, że niemowlęta otrzymujące mleko modyfikowane z mniejszą ilością białka miały niższy wskaźnik masy ciała (BMI) w wieku 2 lat. Sugeruje to mniejszą ilość tkanki tłuszczowej i niższe ryzyko otyłości w późniejszym życiu oraz chorób z nią związanych. Wyniki badania CHOP pokazały również, że dzieci spożywające więcej białka miały większe wymiary nerek w 6 miesiącu. Może to być związane z ich gorszą pracą (mniej wydajna filtracja krwi).
W innych badaniach dotyczących astmy zwiększone ryzyko jej wystąpienia obserwowano u dzieci z niską masą urodzeniową, u których nastąpił gwałtowny przyrost masy ciała po narodzinach. Wyniki badania wskazują, że nie sama masa urodzeniowa, lecz szybkie „nadrabianie” pozwala przewidzieć odległe skutki w postaci rozwoju astmy. Okazuje się więc, że również w odniesieniu do chorób alergicznych można mówić o procesie programowania – określono je jako programowanie immunologiczne.