Jeśli dziecko zabiera innym zabawki to nie znaczy, że jest egoistyczne – to etap rozwoju. Osobowość dziecka podlega intensywnym i szybkim przemianom głównie w pierwszych latach jego życia. W wieku przedszkolnym dochodzi do wyodrębnienia się struktury „ja” od „nie ja”. W ten sposób kształtuje się rozwój osobowości autonomicznej.
Zdaniem Marii Chłopkiewicz w procesie rozwoju psychiki dziecka można wyróżnić 8 faz. Podczas przechodzenia z jednego etapu rozwojowego na drugi dochodzi do zasadniczej zmiany centralnej orientacji „ja”, co oznacza nowe cele, zasady funkcjonowania, sposoby postrzegania otoczenia, innych ludzi i siebie samego przez dziecko. Bardzo ważnym okresem w rozwoju osobowości dziecka jest etap IV, w którym rozwija się osobowość autonomiczna. To wtedy tworzy się pewność siebie lub nieśmiałość, wiara we własne możliwości albo jej brak, czemu towarzyszy lęk przed poniesieniem porażki.
Proces tworzenia osobowości autonomicznej to czas, kiedy przedszkolak intensywnie egzekwuje własną niezależność, nie będąc jeszcze wrażliwym na potrzeby innych. Typowym dla tego okresu jest egocentryzm, który polega na nieumiejętności przyjęcia innego niż swój punktu widzenia, wczucia się w stany mentalne innych osób. Dziecko w wieku przedszkolnym cechuje impulsywność działania i chęć świadomego dokonywania wyboru, w celu podkreślenia swej autonomii. Charakterystyczna jest również zmienność nastrojów, która wpływa na kapryśne, chaotyczne zachowania dziecka, co przyczynia się do licznych konfliktów. Mowa dziecka w tym okresie przepełniona jest przechwalaniem się czy krytykowaniem. Jest uboga w głębsze zwierzenia i wypowiadanie myśli.
Rozwój osobowości autonomicznej przypada na okres przedszkolny. Maria Przetacznik-Gierowska podzieliła go na fazy, wyróżniając charakterystyczne właściwości dla każdej z nich:
-
Faza I – 3 i 4. rok życia – samodzielne zabawy ze względu na egocentryzm (patrz wyżej), chwiejność emocjonalną, łatwość szybkiego nużenia się; wyraźnie zaznaczająca się niechęć rezygnacji z własnych planów (patrzy z punktu widzenia jedynie własnych celów); dążenie do zachowania własnej niezależności (bunt przeciwko nakazom czy dążeniom innych); duża wrażliwość; trudności z przystosowaniem społecznym w nowym środowisku;
Proces kształtowania osobowości autonomicznej trwa do około 6. roku życia, zatem kończy się na samym początku fazy trzeciej. Wyraźnie widać, jak zachowanie dziecka i jego postrzeganie się zmienia. Następnie rozpoczyna tworzenie osobowości integracyjno-zależnej, o której wkrótce
- Faza II – 4 – 5,5. rok życia – większa samodzielność, zaradność, większa chęć udziału w grach zespołowych(ALE – częste konflikty); jak wyżej: niestałość emocjonalna, duża wrażliwość; nierzadko egocentryzm; chęć opiekowania się kimś młodszym lub słabszym; zazdrość; dziecko staje się obserwatorem i badaczem otaczającego go świata; zadaje dużo pytań;
-
Faza III – 5,5 -7. rok życia – chętny udział w grach zespołowych, umiejętność postawienia celu i dążenie do jego realizacji; lepsze niż w fazie I i II przystosowanie społeczne; zabawa – ulubiona forma spędzania czasu; uspołecznienie zaczyna zajmować miejsce egocentryzmu; mniejsza konfliktowość; liczenie się z racjami innych;