Rodzicem najczęściej zostaje się bez żadnego przygotowania praktycznego ani mentalnego. Jest założenie, że to się wie, że tego nie trzeba się uczyć. Świadomie lub nieświadomie powielamy metody wychowawcze swoich rodziców, bez szczególnej refleksji czy były właściwe. Zdarza się również, że robimy coś zupełnie odwrotnie właśnie ze względu na to, że uważamy, że nasi rodzice postępowali niewłaściwie. Warto poddać refleksji swój styl wychowania i przyjrzeć się jakie efekty przynosi. Przedstawię trzy podstawowe style wychowania oraz konsekwencje ich stosowania.
Style wychowania
W psychologii i pedagogice mówi się o trzech podstawowych stylach wychowania.
Styl autokratyczny – rodziny, w których dominuje ten styl charakteryzują się wyraźnym dystansem w relacji rodzic – dziecko. Kontakty są dość formalne, sztywne, bardzo rzadko okazuje się tu ciepło, troskę i wsparcie. Rodzice mają duże wymagania w stosunku do dzieci i nie akceptują możliwości słabości czy gorszego dnia dziecka. Zasady są zasadami, nie uznaje się okoliczności łagodzących ani sprzeciwu. To również brak akceptacji dla pomyłek, błędów i słabości. Nie rozmawia się o uczuciach, a tzw. trudne uczucia są zakazane, nieakceptowane.
Zdarza się, że tacy rodzice manipulują dzieckiem aby uzyskać swoje cele. Sprzeciw nie jest dozwolony, a jeśli ma miejsce są za niego srogie kary.
Indywidualne potrzeby i zdolności dziecka również nie są respektowane.
Ten styl wychowania niesie za sobą szereg negatywnych konsekwencji dla dziecka oraz dla relacji rodzic – dziecko, oto kilka z nich:
- Dzieci mają niskie poczucie własnej wartości – zachowują się ulegle.
- Lub przeciwnie – buntują się przeciwko wszystkim i wszystkiemu bez głębszej refleksji nad zasadnością buntu. Występuje trudność w podporządkowaniu się zasadom i normom społecznym.
- Większe prawdopodobieństwa wystąpienia u nastolatka tzw. zachowań ryzykownych: używanie substancji psychoaktywnych – alkohol, narkotyki, papierosy; przedwczesna inicjacja seksualna, sporty ekstremalne, agresja, itp.
- Brak wykształconego poczucia tożsamości – dziecko nie wie kim jest jako członek społeczeństwa, nie wie co lubi, czego nie lubi, jakie są jego pasje.
Styl liberalny – jest odwrotnością stylu autokratycznego. W rodzinie, w której panuje liberalny styl wychowania, dzieci mają dużo swobody. Rodzice nie stawiają zbyt dużo granic, a gdy je stawiają nie są konsekwentni w ich przestrzeganiu. Rodzi to w dziecku brak poczucia bezpieczeństwa, ze względu na brak stałości w zasadach i normach rodzinnych. Rodzice stosujący ten styl interesują się tym co się dzieje u dziecka czasami, gdy mają akurat na to ochotę, w większości czasu jest brak kontroli, przyzwalanie na aspołeczne zachowania. Bardzo charakterystyczne dla stylu liberalnego jest pobłażliwość i uległość w stosunku do dziecka, co objawia się w spełnianiu wszelkich zachcianek dziecka, akceptowaniu jego agresywnych lub niegrzecznych zachowań. Czasami w takich rodzinach wydaje się, że to dziecko decyduje o wielu sprawach.
Ten styl wychowania również niesie za sobą szereg negatywnych konsekwencji:
- Dziecko ma kłopoty z nauką ponieważ nie jest wystarczająco zmotywowane.
- Brak poczucia bezpieczeństwa ze względu na brak stałości zasad i norm rodzinnych.
- Dzieci uczą się manipulować dorosłymi, aby uzyskać to czego chcą.
- Dziecko odczuwa brak szacunku do siebie, ponieważ rodzice mu tego szacunku też nie okazują, ale też nie uczą go szanować innych.
Styl demokratyczny – w rodzinie, w której dominuje ten styl, dziecko jest częścią życia rodzinnego. Bierze udział w dyskusjach i omówieniach spraw rodzinnych. Posiada swoje obowiązki, które przyjęło i zaakceptowało – nie były one narzucone a wspólnie przedyskutowane. Rodzice, którzy stosują ten styl wychowania na ogół nie stosują kar, zastępują je naturalnymi konsekwencjami oraz rozmowami i tłumaczeniem dlaczego pewnych rzeczy nie wolno robić. Stosują pochwały opisowe. W takiej rodzinie ważne jest szanowanie granic każdego jej członka zarówno rodziców jak i dzieci. Istotną cechą charakterystyczną rodzin ze stylem demokratycznym jest miłość i wzajemna życzliwość.
Konsekwencje dla dziecka ze stosowania takiego stylu przez rodziców są pozytywne:
- Prawidłowy rozwój osobowości dziecka. Dziecko wie kim jest, co lubi, czego nie i jakie są jego talenty.
- Autentyczna pewność siebie dziecka.
- Dzieci szanują siebie i innych.
- Dzieci mają poczucie bezpieczeństwa w związku ze stałością i jasnością zasad panujących w rodzinie.
- Dzieci posiadają wysokie umiejętności społeczne.
Te trzy style wychowania na ogół nie występują w rodzinie w czystej postaci, często jest to mieszanka stylów, w zależności od sytuacji, jednak jeden jest zawsze dominujący.
Demokratyczne podejście do wychowania niesie za sobą szereg pozytywnych konsekwencji w rodzinie, jest tam dużo miłości, życzliwości sympatii i wyrozumiałości, z zachowaniem szacunku dla każdego członka rodziny i nie przyzwalaniem na zło.
Takie podejście zostało szeroko opisane przez Thomasa Gordona w książce „Wychowanie bez porażek” potem w oparciu o tę teorię Panie Adele Feber i Elaine Mazlish opisały je swoimi słowami w książce „Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały, jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły”. Stworzyły również scenariusz warsztatu pomagający wdrożyć te zasady podane w teorii w codzienne życie. Warsztat cieszy się coraz większą popularnością.
Tym artykułem rozpoczynam cykl zwiększający świadomość zasad dotyczących wychowania demokratycznego, opiszę co konkretnie autorzy mają na myśli, gdy piszą o granicach, rozmawianiu o uczuciach, zachęcaniu do współpracy, stosowaniu naturalnych konsekwencji, zachęcaniu do samodzielności, wpisywaniu w role i pochwale opisowej.
Bibliografia:
- Przetacznik- Gierowska, M. i Makiełło- Jarża, G. (1992). Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne
- Przetacznikowa M., Włodarski Z. (1986). Psychologia wychowawcza. PWN
- Sakowska, J. (2010). Szkoła dla rodziców i wychowawców cz. 1. Ośrodek Rozwoju Edukacji
————————————————-
Polecamy – http://www.mocinspiracji.pl/