Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi zwany ADHD jest najpowszechniejszym zaburzeniem psychicznym okresu dzieciństwa. Szacuje się, że dotyka 4 do 8 proc. dzieci w wieku wczesnoszkolnym. O dzieciach z ADHD mówi się, że są łobuziakami nie mogącymi wysiedzieć w miejscu, którym ciągle ktoś musi zwracać uwagę. Czym się charakteryzuje to zaburzenie? Jak wygląda diagnoza i leczenie?
U dzieci dotkniętych ADHD wyróżnia się trzy podstawowe grupy objawów: nadruchliwość, impulsywność oraz zaburzenia koncentracji. Pojawiają się w różnym natężeniu i są zauważalne między 5. a 7. rokiem życia.
Aktywność ruchowa dziecka z zespołem ADHD jest widocznie wyższa w porównaniu z innymi dziećmi w tym samym wieku. Ta cecha staje się szczególnie wyraźna, kiedy dziecko rozpoczyna naukę w szkole. Wówczas ma problem z wysiedzeniem w ławce przez 45 minut lekcji, często wstaje, bezcelowo chodzi po klasie przy tym zdarza mu się na coś wejść, o coś potknąć. Dziecko nadruchliwe częściej biega niż chodzi, a kiedy siedzi również wykonuje drobne ruchy – buja się na krześle lub bawi się czymkolwiek co jest w zasięgu jego rąk lub po prostu nimi energicznie wymachuje. Impulsywność charakterystyczna dla dzieci z zespołem ADHD to niezdolność do zaprzestania swojej reakcji. Każdy niemal pomysł realizowany jest natychmiast bez zastanowienia się nad jego skutkami. Objawiać się to może choćby nagłym wybiegnięciem na ulicę. Dziecko zna doskonale obowiązujące zasady i reguły, ale i tak zakłóca ciszę czy wtrąca się w rozmowę. Zdarza się, że nieumyślnie coś zepsuje. Impulsywność przejawia sie także brakiem cierpliwości i nagłymi wybuchami złości. U osób z ADHD zdolność koncentracji uwagi na wykonywaniu jakiejś czynności jest znacząco słabsza niż u rówieśników. Dzieje się tak ze względu na nieumiejętność wybrania jednego bodźca spośród wszystkich docierających. Co więcej dziecko może mieć trudności w wykonywaniu dwóch czynności jednocześnie, np. słuchaniu i notowaniu podczas lekcji. Oczywiście im czynność wymaga dłuższego wytężenia uwagi tym trudniej, podobnie z bodźcami w postaci nadmiernej ilości osób wokół. Uczeń z ADHD ma wielkie trudności z nauką poprzez łatwe rozpraszanie, słabą koncentrację, problemy z zapamiętywaniem szczegółów czy niedokładność w rozwiązywaniu poleceń. Dziecko z zespołem ADHD oprócz objawów z kategorii nadruchliwości, impulsywności i zaburzeń koncentracji często wykazuje nadmierną gadatliwość, gresywność, daje się łatwo sprowokować. Miewa także obniżoną samoocenę, a codzienne czynności zdarza się, że wykonuje znacznie dłużej niż rówieśnicy.
Jednak aby móc dokonać diagnozy według kryteriów diagnostycznych, pod kątem ADHD objawy muszą pojawiać się poniżej 7. roku życia i muszą być możliwe do zaobserwowania w więcej niż jednym miejscu, np. w domu i szkole. Ponad to, problemy towarzyszące dziecku muszą wiązać się z cierpieniem w funkcjonowaniu społecznym, a także nie mogą być częścią innego zaburzenia. W procesie diagnozy istotne jest wykluczenie u dziecka chorób neurologicznych oraz wad słuchu i wzroku, ponieważ mogą one wpływać na poziom wykonywanym przez niego zadań, koncentrację, a nawet wyniki w nauce. Dodatkowym źródłem informacji jest wywiad z nauczycielami i obserwacja dziecka. Do diagnozy wykorzystuje się przede wszystkim testy psychologiczne badające iloraz inteligencji, czynnej mowy, motoryki i zdolności rozwiązywania problemów. Niezwykle istotnym i zarazem pierwszym etapem diagnozy jest zawsze rozmowa psychologa z rodzicem podczas, której dokonuje się charakterystyki zachowania dziecka a także zbiera wywiad o dziecku, który precyzuje jego rozwój i funkcjonowanie.
Nie jest w pełni znana etiologia tego zaburzenia. Wśród najczęstszych wymienia się przyczyny o podłożu genetycznym, spowodowane zaburzeniami równowagi pomiędzy układami dopaminowymi i noradrenaliny w OUN.
Po zdiagnozowaniu zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi ważne jest podjęcie terapii, która ma na celu zmniejszenie objawów nadpobudliwości. Pracuje się z dzieckiem zarówno w domu jak i w szkole. W ramach terapii ważna jest ścisła współpraca między psychologiem a rodzicami i nauczycielami. Wiele działań terapeutycznych ma na celu nauczenie rodziców, nauczycieli i otoczenie dziecka postępowania z objawami zaburzenia. Bywa, że leczenie wspomagane jest farmakoterapią pod czujnym okiem lekarza. A wszystko to po to by ułatwić funkcjonowanie dziecka w społeczeństwie, a rodziców wspomagać w trudach codzienności.
