Alienacja rodzicielska jest ukrytą manipulacją, a także formą przemocy emocjonalnej i psychicznej wobec dziecka.
Po rozwodzie moja mała, trzyletnia córeczka zaczęła się ode mnie odsuwać. Nie chciała mnie widywać, coraz rzadziej rozmawiała ze mną przez telefon. Gdy odwiedzałem ją w domu, mówiła, że jest zmęczona i nie ma siły na spotkania ze mną. Była niegrzeczna wobec mnie, często mi rozkazywała i żądała jakichś rzeczy. Moje relacje z nią zawsze były dobre, po rozwodzie popsuły się i już nigdy nie wróciły do normy – opowiada tata Amelki.
W Polsce rozwodzi się około 60 tysięcy par rocznie i liczba ta wciąż rośnie. Aż 15 proc. tych rodzin dotyka problem alienacji rodzicielskiej. Jak zadbać w tym trudnym czasie o dziecko i jego uczucia? Co się dzieje, gdy jeden z rodziców utrudnia mu kontakty z drugim?
Janusz Korczak pisał: „Chce ono mieć dla siebie i tylko dla siebie mamę, tatę, dla siebie świat i gwiazdkę z nieba”. Takie jest dziecko. Pragnie miłości zarówno mamy, jak i taty. Gdy rodzice się rozwodzą, ich uczucia zmieniają natężenie, formę, są po prostu inne. Świat najmłodszych dzieli się wtedy na pół: pół mamy i pół taty. Zazwyczaj dzieci są dobrze przeprowadzone przez ten trudny dla rodziny okres. Jednak czasami rozwód staje się podstawą do gry emocjonalnej, w której stanowią jeden z pionków.
Alienacja rodzicielska
To zespół świadomych bądź nieświadomych zachowań jednego z rodziców, powodujących zaburzenia w relacji pomiędzy dzieckiem a drugim rodzicem. Możemy wtedy zaobserwować jak mama/tata stosuje świadomie lub nie szantaż emocjonalny, manipuluje strachem, lękiem i odczuciami dziecka. Jeden z rodziców nastawia je negatywnie w stosunku do drugiego. Dziecko otrzymuje komunikat: ja cię kocham i tylko mnie potrzebujesz, drugi rodzic jest niebezpieczny i nie możesz się z nim widywać, a jeśli będziesz się z nim spotykał, to źle to wpłynie na nasze relacje. Taki rodzaj zachowań może doprowadzić do wystąpienia u dziecka syndromu alienacji rodzicielskiej, czyli odosobnienia od jednego z rodziców.
Richard Gardner, psychiatra, zwraca uwagę na najważniejsze zachowania dziecka pod wpływem alienacji:
1. Powoli wypiera ono pozytywne wspomnienia i uczucia w stosunku do rodzica, unika kontaktu z nim, odczuwa niechęć.
2. Nie umie zdefiniować przyczyny swojej wrogości i niechęci, a także wymienić pozytywnych cech rodzica.
3. Uważa decyzję odrzucenia rodzica za własną.
4. Przejawia wobec rodzica negatywne uczucia i zachowania, takie jak złośliwość, chłód emocjonalny, postawa roszczeniowa.
5. Wspiera rodzica, z którym mieszka, i zawsze staje po jego stronie. Często używa jego argumentów jako własnych.
6. Nie utrzymuje kontaktów z resztą rodziny.
Konsekwencje
Alienacja rodzicielska jest ukrytą manipulacją, a także formą przemocy emocjonalnej i psychicznej. Jej konsekwencje rzutują na stan dziecka, a także na jego dorosłe życie. U dwu-, trzylatka może objawiać się problemami somatycznymi, takimi jak ból brzucha czy zmęczenie. Często pojawiają się zaburzenia snu, lęki, nadpobudliwość lub apatia. W dorosłym życiu osoby, które doświadczyły tego rodzaju przemocy, mają tendencję do uzależniania się od ludzi, a także od używek, ich samoocena jest niska, bywają agresywne, są narażone na depresję i nerwice. Ze względu na problemy z zaufaniem i przywiązaniem mają trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu związków. Często w dorosłym życiu same doprowadzają do rozwodu i alienacji rodzicielskiej w swojej rodzinie.
Jak zapobiegać?
> Dzieci nie powinny być świadkami kłótni rodziców.
> W jak najmniejszym stopniu angażujmy je w sprzeczki.
> Rodzice powinni mieć jedno zdanie i zawsze wspierać się w egzekwowaniu ustalonych zasad, nawet po rozwodzie.
> Nie krytykujmy partnera w obecności dziecka.
> Uczmy je szacunku do obojga rodziców.
> Zapewniajmy je o miłości zarówno mamy, jak i taty.
> Rozmawiajmy o uczuciach.
> Dzieci rozwiedzionych rodziców potrzebują poczucia stabilności i pewnej relacji zarówno z mamą, jak i z tatą.
