Konfrontacja różnorodności idei, sztuki i światopoglądów ma umożliwić poznanie, dialog i przenikanie się wpływów kulturalnych różnych krajów. Spotkanie ma być inspiracją do rozwoju nowych płaszczyzn komunikacji artystycznej, łączących różne tradycje i formy wypowiedzi i pozwalających tym samym na zbliżenie pomiędzy przedstawicielami różnych kręgów kulturowych.
Nadanie tytułu Europejskiej Stolicy Kultury oznacza przyznanie zwycięskiemu miastu pomocy finansowej na realizację proponowanego programu. Szeroki wachlarz wydarzeń o europejskim wymiarze ma obejmować dwanaście miesięcy. Poza wysoką rangą artystyczną, mają one również generować zaangażowanie i współpracę obywateli.
Projekt ESK jest niezwykle prestiżowym przedsięwzięciem, a zdobycie tytułu stanowi istotny impuls dla społeczności lokalnej. Przyznanie tytułu jest szansą na rozwój, promocję własnych dokonań twórczych, nawiązanie współpracy, umocnienie pozycji w Europie. To również okazja do prezentacji miasta i regionu, która w niedługiej perspektywie może się przyczynić do rozwoju turystyki i zwiększenia rozpoznawalności w Europie.
Obecnie na każdy kolejny rok wybierane są dwie stolice. Tytuł otrzymuje jedno miasto ze "starej" i jedno z "nowej" Unii Europejskiej. W 2016 roku tytuł otrzymają miasta z Hiszpanii i Polski.
