Ponieważ dotyka coraz więcej ludzi na świecie, zyskała miano choroby cywilizacyjnej, a wiek XXI nazwano wiekiem epidemii alergii. Wyniki programu „Epidemiologia chorób alergicznych w Polsce” wskazują, że prawie u co drugiego Polaka można wykryć alergie na alergeny powszechne (tzw. alergeny powietrzno-pochodne). Czy możemy w naszym ‘sterylnym’ świecie nasyconym chemią, zanieczyszczeniami i antybiotykami ustrzec się przed tą groźną chorobą? Jak ją rozpoznać i leczyć radzi dr n. med. Marzena Gajewska, alergolog z Centrum Medycznego ENEL-MED i członkini Polskiego Towarzystwa Alergologicznego.
Alergia – definicja i epidemiologia
Alergię definiujemy jako immunologiczną reakcję tkanek na alergen, podczas której powstają przeciwciała. Po kontakcie z antygenem, dochodzi do uwalniania takich substancji (tzw. mediatorów reakcji alergicznej) jak histamina, leukotrieny, itd. Alergia może dotyczyć wielu narządów i mieć przebieg od łagodnego (łzawienie, katar) do najbardziej dramatycznego, czyli wstrząsu anafilaktycznego. Często pacjenci wiążą objawy alergii ze stanem obniżonej odporności immunologicznej. Tymczasem jest odwrotnie. Alergia jest bowiem nadmierną, lecz patologiczną, odpowiedzią układu odpornościowego na alergeny znajdujące się w naszym środowisku lub pożywieniu. Wyniki programu „Epidemiologia chorób alergicznych w Polsce” wskazują, że prawie u co drugiego Polaka można wykryć alergie na alergeny powszechne. To znaczy, że 1/3 naszego społeczeństwa ma objawy zapalenia błony śluzowej górnych dróg oddechowych, 1/4 alergie nosa, a ok. 12% – rozpoznaną astmę oskrzelową. Zestawienie badań z ostatnich 20 lat pokazuje szybki wzrost zachorowań na choroby alergiczne, a prognozy – dalszy progres w tej dziedzinie.
Kto zostaje alergikiem?
Alergia może wynikać z predyspozycji genetycznej (w tym przypadku ważny jest dokładny wywiad rodzinny w kierunku chorób alergicznych). Na zwiększoną zachorowalność ma wpływ zanieczyszczenie środowiska oraz wyeliminowanie większości chorób zakaźnych przez szczepienia ochronne i działania profilaktyczne. Prowadzi to do zmian w układzie białokrwinkowym i sprzyja występowaniu chorób alergologicznych. Jak wynika z badań epidemiologicznych, problem chorób alergicznych dotyczy krajów tzw. wysokorozwiniętych. Z innych czynników sprzyjających wystąpieniu alergii wymienia się wcześniactwo oraz stres.
Alergeny – lista nieograniczona
Ze względu na pochodzenie, alergeny można podzielić na: pokarmowe, kontaktowe i wziewne. W zależności od tego jak silnie działają, wyróżniamy alergeny główne (wywołują reakcję alergiczną u ponad połowy danej grupy) i słabe. Najczęstsze alergeny wziewne to roztocza, pyłki roślin – drzew, traw, zbóż, chwastów, zarodniki grzybów pleśniowych (gł. Alternaria, Cladosporium) i sierść zwierząt (głównie psa i kota). Wśród pokarmowych dominują: mleko krowie, jajka, jabłka, truskawki, banany i owoce cytrusowe. Kontaktowo najczęściej alergizują: nikiel, chrom, bazalt i lateks. Ponadto ok. 3% populacji uczulonej jest na jad owadów błonkoskrzydłych (osa, pszczoła, szerszeń). Uczulać mogą także substancje chemiczne. W tej grupie znajduje się wiele leków, które mogą wywołać reakcję alergiczną (najczęściej są to niesterydowe leki przeciwzapalne, tzw. NLPZ i antybiotyki). Alergeny pokarmowe dominują w okresie niemowlęcym i wczesnodziecięcym, a rola alergenów wziewnych wzrasta z wiekiem. Stąd u starszych dzieci i dorosłych są one główną przyczyną choroby.