Nawet 37 proc. dorosłych Polaków i 1,5 proc. dzieci i młodzieży cierpi na nietolerancję laktozy. Wiele osób myli ją z alergią pokarmową, szczególnie że dolegliwości nasilają się po zjedzeniu produktów mlecznych. Czym się objawia nietolerancja laktozy i jak sobie z nią radzić?
Natura obdarzyła wszystkie ssaki niewiarygodnym podarunkiem – mlekiem, które spożywane od matki, dostarcza młodemu organizmowi składników niezbędnych do prawidłowego rozwoju. Młody organizm jest tak skonstruowany, by bez problemu trawić zawarte w mleku cukry (laktozę). Dzieje się to za sprawą wysokiej aktywności enzymu trawiennego – laktazy, jednak wraz z wiekiem aktywność ta spada i zmniejszają się możliwości trawienia mleka, czego skutkiem są przykre dolegliwości.
Człowiek w wyniku oswojenia zwierząt hodowlanych zaczął wykorzystywać ich mleko do produkcji żywności, a tym samym, pomimo nieprzystosowania organizmu do spożywania mleka w dorosłym życiu, wprowadził je do codziennej diety.
Czy wiesz, że…
Jesteśmy jedynym gatunkiem ssaków, które z własnego wyboru sięga po mleko w dorosłym życiu i to na dodatek po mleko nieswojego przedstawiciela.
Na czym polega nietolerancja laktozy?
W idealnej sytuacji po spożyciu mleka, lub jego pochodnej, w jelicie cienkim dochodzi za sprawą laktazy (enzymu) do rozłożenia laktozy (dwucukru) na cukry proste: glukozę i galaktozę, a następnie zostają one wchłonięte do krwi. Jednak gdy laktaza nie jest wystarczająco aktywna, cukier mleczny nie może zostać rozłożony w jelicie cienkim, a tym samym, zamiast finalnie „zniknąć” z układu pokarmowego, przedostaje się do jelita grubego, gdzie staje się pokarmem dla żyjących w nim drobnoustrojów. Bakterie się namnażają, woda zatrzymuje, a my odczuwamy wzdęcia, gazy, bóle brzucha, biegunki czasem nawet wymioty.
Wyróżnia się trzy rodzaje nietolerancji laktozy:
• Pierwotną – najczęstsza postać tego schorzenia, pojawia się w wyniku uwarunkowań genetycznych i pochodzenia etnicznego (rzadziej występuje w społeczeństwach wywodzących się z tradycji pasterskiej), pojawia się po spożyciu nawet małej ilości mleka i jego produktów. Stopień zaawansowania nietolerancji jest uzależniona od kilku czynników, takich jak wiek, procentowa aktywność enzymu trawiennego, mikroflory jelitowej.
• Wtórną – jest przejściowa, a jej pojawienie wiąże się z przebytym chorobami (związanymi z układem trawiennym – np. celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna) czy stosowanymi lekami (antybiotykoterapia), bądź spożyciem alkoholu.
• Wrodzoną – zwaną alaktazją, występuje u niemowląt w wyniku rzadkiego genetycznego zaburzenia – całkowitego braku enzymu trawiącego cukier mleczny. Dzieci dotknięte tym rodzajem nietolerancji, aby zapobiec przykrym dolegliwościom, muszą całkowicie odstawić mleko i przez całe życie stosować dietę bezlaktazową
Czy wiesz, że…
Objawy nietolerancji laktozy w przypadku wcześniaków wcale nie muszą oznaczać alaktazji, a raczej niedostatecznego pobudzenia aktywności laktazy – najczęściej po pewnym czasie problem znika, a aktywność enzymów wzrasta.
Nietolerancja laktozy a alergia pokarmowa
Rodzice bardzo często objawy nietolerancji laktozy zrzucają na barki alergii pokarmowej na mleko, a to zupełnie dwa różne schorzenia. Przede wszystkim alergia jest związana z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu immunologicznego, nietolerancja zaś zależy od procesu trawienia. Alergia pokarmowa na mleko pojawia się, gdy nasz organizm nie toleruje białka występującego w mleku (zwierzęcym), zazwyczaj dotyka dzieci, które przy zachowaniu pewnych zasad (eliminacja z diety, leczenie objawów skórnych) około 4.-5. roku życia zwyczajnie z niej wyrastają. Nietolerancja laktozy to raczej problem młodzieży i dzieci, a w przypadku wrodzonej, zostaje w organizmie na całe życie. Dodatkowo, o ile postać nietolerancji nie jest wyjątkowo ostra, osoby z tą przypadłością mogą spożywać częściowo przetworzone produkty mleczne, alergicy muszą wyeliminować je całkowicie.
Diagnostyka
Diagnostyka nietolerancji laktozy nie jest sprawą łatwą – nie wystarczą objawy, bowiem mogą one być wynikiem wielu różnych schorzeń, dlatego poza obserwacją reakcji organizmu na spożycie mleka, potrzebne będzie diagnostyka medyczna, w postaci testu tolerancji laktozy (z krwi), wodorowego testu oddechowego, badania próbki kału, genetycznego, a w przypadku najmłodszych dzieci, nawet pobranie próbki ze ścianek jelita krętego.
Mam nietolerancję laktozy – co dalej?
Jeśli zostanie zdiagnozowana nietolerancja laktozy, ważne jest pozbycie się z diety (szczególnie dziecka) mleka i jego przetworów – śmietany, majonezu, maślanki, mleka w proszku, czekolady. Warto wiedzieć, że sproszkowane mleko występuje również w takich produktach, jak: płatki śniadaniowe, krakersy, chipsy, sosy instant, a niekiedy nawet w parówkach, kiełbaskach i konserwach. Zasada jest prosta – należy czytać etykiety.
Wielu z nas obawia się, że całkowite wyeliminowanie mleka i jego przetworów z diety podziała niekorzystnie na nasz organizm – i choć jest to jedyne rozwiązanie, wolą borykać się z dolegliwościami, niż pozbawić się cennego wapnia. Niesłusznie. Natura obdarzyła nas wieloma produktami pochodzenia roślinnego, które są doskonałym źródłem wapnia – zielone warzywa (jarmuż, brokuły), fasola, ciecierzyca, świeży sok pomarańczowy, figi, amarantus to tylko niektóre z nich. Jeśli nie wyobrażasz sobie kanapek bez twarożku, zwykły ser zastąp sojowym (tofu), a masło humusem. Możliwości jest bardzo wiele, trzeba jedynie wyjść poza utarte przyzwyczajenia żywieniowe.
Czy wiesz, że…
Najlepszym sposobem na zastąpienie w kuchni mleka zwierzęcego jest używanie mleka, a właściwie napoju roślinnego (sojowy, ryżowy, kokosowy, migdałowy), gdyż organizm dorosłego człowieka bardzo dobrze radzi sobie z jego trawieniem.
