Wiek przedszkolny obejmuje okres życia dziecka od przełomu trzeciego i czwartego roku życia do szóstego. Każde dziecko rozwija się w nieco innym tempie, każde jest odrębną indywidualnością, a od swoich rówieśników różni się cechami fizycznymi i psychicznymi. Jednak u wszystkich dzieci 4-5 latków zachodzą zmiany typowe dla wieku przedszkolnego. Jakie? Jak widzi świat przedszkolak?
Dziecko przestępując próg przedszkola zdobywa ogromną ilość umiejętności, które stopniowo przygotowują go do życia w społeczeństwie, do przestrzegania norm i zasad, które zawsze będą przed nim stawiane. Zaczyna dostrzegać i uczy opiekować się drugim człowiekiem. Rozszerza swoje umiejętności intelektualne, a przy tym wszystkim w dalszym ciągu jest dzieckiem, które się bawi, prężnie używa swojej wyobraźni i z ciekawością przygląda się otaczającej go rzeczywistości. Towarzyszenie dziecku w tych odkryciach niejednokrotnie pozwala dorosłemu zauważyć z pozoru drobne postępy w percepcji świata i reagowaniu na niego, które są etapami ewolucji zmierzającymi do adaptacji w świecie.
Rozwój fizyczny dziecka
O dzieciach przedszkolnych mówi się, że mają tzw. ” głód ruchu” – i nie bez powodu. Maluch na tym etapie charakteryzują się zwiększoną ruchliwością. Skacze, biega, szaleje. Jednak rozwój fizyczny dziecka to także postępy w samoobsłudze, jak choćby korzystanie z toalety, ubieranie i rozbieranie się, mycie rąk, korzystanie ze sztućców podczas posiłków. Przedszkolak bez większych trudności może uczyć się jazdy na rowerze czy rolkach, pływać czy tańczyć. Ale nie potrafi się długo skupić na jednej czynności, stąd częste zmiany rodzaju aktywności ruchowej. Trenuje również swoje zdolności manualne podczas takich czynności jak rysowanie, malowanie, wycinanie, lepienie z plasteliny, a także rzucanie i łapanie piłki.
Wiek przedszkolny zaczyna zaznaczać wyraźniejsze różnice między chłopcami i dziewczynkami. Różnią się coraz bardziej nie tylko wzrostem i wagą, ale i zdolnościami fizycznymi. Chłopcy lepiej radzą sobie z czynnościami, które wymagają siły i energii, jak kopanie piłki, bieganie czy skoki w dal. Dziewczynki natomiast lepiej radzą sobie ze sprawnościami motorycznymi jak choćby rysowanie czy pisanie. Te czynności wymagają większej precyzji i dokładności. Natomiast sylwetka przedszkolaka ulega zmianom. Dziecko wydłuża się pod wpływem szybkiego rośnięcia kończyn.
Rozwój społeczny dziecka
Dziecko 4 – 5 letnie, wkracza w nowy etap kontaktów społecznych – zaczyna się przygoda z przedszkolem. Choć adaptacja nie zawsze przebiega łatwo, ten proces szybko ustaje. Dziecko zawiera nowe znajomości, uczy się je rozwijać i pielęgnować. Dzięki grupie rówieśniczej i kontaktom społecznym dziecko zwiększa wiedzę o różnych rolach społecznych i zasadach funkcjonowania w grupie. Zawierane są przyjaźnie.
Zdarza się, że dzieci mają niewidzialnych i wyimaginowanych przyjaciół, którym nadają imiona czy proszą o zostawienie dla nich miejsca przy stole. Nie ma się czym martwić; jest to zupełnie normalne zachowanie. Przedszkolakom w dalszym ciągu czas wypełnia głównie zabawa.
W początkowym okresie dzieci bawią się samodzielnie, ale obok siebie, nie umiejąc ze sobą współpracować. Rzecz zmienia się od około 5 roku życia kiedy zaczynają zabawy się z podziałem na role. Wcielają się w różne postaci bajkowe lub rzeczywiste jak np. członków rodziny. Pod koniec przedszkola są gotowe działać razem dla osiągnięcia wspólnego celu. To umiejętność, która przygotowuje ich do dalszej edukacji szkolnej.
Czas w przedszkolu to też okres rywalizacji i chęci bycia najlepszym, a także przechwalania się w grupie rówieśniczej. Dzieci budują w ten sposób swoje poczucie własnej wartości, a tym samym podejmują próby rozwiązywania konfliktu czy negocjowania. Może też się pojawiać agresja wobec siebie lub innych dzieci czy rzeczy, spowodowana nieumiejętnością radzenia sobie ze swoją porażką czy trudnymi sytuacjami.
Rozwój emocjonalny dziecka
Wiek przedszkolny jest dla dziecka niezwykle intensywnym czasem rozumienia, kontrolowania i mówienia o swoich emocjach. Przedszkolaki rozwijają swoją wyobraźnię, a co za tym idzie mogą pojawiać się lęki, strachy przed potworami czy innymi stworzeniami, które czyhają pod łóżkiem. Często dzieciom towarzyszy lęk przed ciemnością. Jest to zachowanie typowe dla tego wieku. Podobnie, jeśli chodzi o lęk separacyjny, czyli niezgodę dziecka na oddalanie się od mamy.
Dzieci coraz częściej zaczynają w jawny sposób przeżywać swoje emocje poprzez choćby czerwienienie się, nerwowe podskakiwanie czy wymachiwanie rękami. Poznając uczucie dumy i porażki, przywiązują uwagę do sukcesu i porażki.
Cechą charakterystyczną przedszkolaka jest to, że osiągnięcie sukcesu odbywa się za jego zasługą, zaś porażka jest najczęściej wynikiem czynników zewnętrznych. Dzieci przebywające w grupie rówieśniczej, jednocześnie opanowujące swoje emocje zaczynają lepiej je rozumieć, gdy zauważają je wśród otaczających ludzi. Rodzi się opiekuńczość wobec płaczących dzieci czy umiejętność ich rozweselania – tak właśnie obserwujemy empatię.
Bibliografia:
Harwas – Napierała B., Trempała J., (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka, t. 2, PWN, Warszawa 2006.
