U bardzo małych dzieci – zanim zaczną one mówić – trudno rozpoznać wady wzroku. Warto jednak wiedzieć, że nieskorygowane zaburzenia widzenia mogą po kilku latach stać się przyczyną m.in. trudności w nauce, nadpobudliwości, dysgrafii czy dysleksji. Jak zidentyfikować wadę wzroku u swojej pociechy?
U dzieci, podobnie jak u dorosłych, mamy do czynienia najczęściej z wadami refrakcji – nadwzrocznością, krótkowzrocznością czy astygmatyzmem. Są one wynikiem nieprawidłowego skupienia światła na siatkówce, co sprawia, że obraz widziany przez dziecko staje się zamazany. Maluch nie powie nam, że widzi niewyraźnie, ale obserwując jego zachowanie, możemy wychwycić w porę problemy ze wzrokiem. Symptomami ostrzegawczymi są, m.in.: mrużenie oczu, gdy dziecko patrzy na przedmioty oddalone od niego, przekręcanie głowy podczas czytania książek czy oglądania telewizji, przybliżanie do oczu oglądanych przedmiotów, pocieranie powiek czy bóle głowy. Wówczas niezbędna jest wizyta u okulisty, podczas której wykonuje się badanie autorefraktometrem (popularnie zwane badaniem komputerowym), sprawdza ostrość wzroku (dziecko czyta literki lub nazywa zwierzątka, które widzi na specjalnej tablicy) czy ustawienie gałek ocznych. Zapuszczane są również krople rozszerzające źrenice, by po mniej więcej 40 minutach powtórzyć badanie autorefraktometrem.
Gdy dziecko gorzej widzi z bliska
Mówimy o nadwzroczności. U dzieci do 2. r. ż. występuje jej postać fizjologiczna (w granicach do 3,5 dioptrii), która jest zjawiskiem całkowicie naturalnym i ustępuje wraz z wiekiem. Dzieci z nadwzrocznością unikają układania puzzli, wieloszczegółowych układanek, rysowania czy pisania. Często miewają kłopoty z czytaniem oraz mogą się skarżyć na bóle głowy po dłuższej pracy z bliska. Nadwzroczność to najczęściej diagnozowana wada u dzieci, może prowadzić do zeza zbieżnego, a nawet niedowidzenia. Dlatego tak istotna jest jej wczesna diagnostyka. Nadwzroczność często maleje z wiekiem (w takiej sytuacji zaleca się zazwyczaj okresowe wizyty u okulisty w celu kontrolowania, czy wada uległa zmianie). Nadwzroczność koryguje się okularami, tzw. plusowymi.
Gdy dziecko gorzej widzi z daleka
To klasyczny objaw krótkowzroczności. Dzieci z tą wadą mrużą oczy, patrząc w dal, siadają blisko telewizora, przysuwają do oczu ekrany monitorów czy też pochylają się nisko nad zeszytem. Krótkowzroczność koryguje się soczewkami czy okularami minusowymi.
Astygmatyzm jako wrodzona wada wzroku
Zazwyczaj towarzyszy nadwzroczności lub krótkowzroczności. Objawem charakterystycznym są zniekształcenia obrazu – miejscami staje się on nieostry, niezależnie od tego, czy znajdujemy się blisko, czy daleko. Dzieci z astygmatyzmem przekrzywiają głowę, mrużą oczy, uskarżają się na ich pieczenie, mają problemy z koncentracją, niechętnie piszą
i czytają. Astygmatyzm u dzieci można korygować odpowiednio dobranymi okularami. Możliwa jest również laserowa korekcja wady, jednak nie wykonuje się jej u maluchów.
Różnowzroczność – przypadłość co setnego dziecka
To rzadkie schorzenie nazywane jest również anizometropią. Charakteryzuje się tym, że każde z oczu ma inną wartość refrakcji, a różnica wynosi więcej niż dwie dioptrie. W jednym oku jest to na przykład +4 dioptrie, w drugimzaś +1. Jeśli różnica wad jest niewielka, wzrok można bez problemu skorygować odpowiednio dobranymi okularami. Jeżeli jednak różnica wad w obu oczach wynosi kilka dioptrii – jedyną możliwą korekcją są soczewki kontaktowe. W przypadku dużej różnicy słabsze oko z czasem przestaje pracować, gdyż mózg wykorzystuje obraz jedynie z oka silniejszego. Często wówczas słabsze, niepracujące oko zaczyna „uciekać” i rozwija się zez. Takim dzieciom okulista przepisuje odpowiednio dobrane okulary, zaleca ćwiczenia ortoptyczne, a w niektórych przypadkach – okresowe zasłanianie oka lepszego w celu „zmuszenia” oka słabszego do podjęcia pracy na nowo. Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi dobrych wyników, konieczne jest wykonanie zabiegu operacyjnego.
Profesor Jerzy Szaflik – wieloletni Kierownik Katedry i Kliniki Okulistyki II Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, autor i współautor blisko 290 publikacji naukowych, 16 podręczników, redaktor naczelny 2 czasopism medycznych i prelegent ponad 325 konferencji krajowych oraz zagranicznych. Jako prekursor okulistyki, profesor Jerzy Szaflik stworzył Bank Tkanek Oka w Warszawie, który rozpoczął swoją działalność w 1995 roku. Ponadto wraz z międzynarodowym zespołem badaczy skupił się na problemach genetyki okulistycznej oraz wdrożył technikę zabiegu pozatorebkowego usunięcia zaćmy. Jako jeden z pierwszych polskich chirurgów wprowadził nowoczesną metodę chirurgicznego usuwania zaćmy – fakoemulsyfikację, a w ostatnim czasie również usuwanie zaćmy przy użyciu lasera femtosekundowego. W 2012 r. kapituła PAN zdecydowała się odznaczyć prof. Jerzego Szaflika Medalem PAN za szczególne zasługi dla nauki polskiej i światowej.
