Dojrzewanie płciowe to proces, który prowadzi do pełnego rozwoju młodej osoby i osiągnięcia przez nią dojrzałości płciowej oraz płodności. W tym czasie następuje budowa własnej tożsamości oraz zmiany psychiczne i emocjonalne. Typowe dla tego okresu u dziewcząt i chłopców jest przyspieszenie wzrastania i rozwinięcie cech płciowych. Moment rozpoczęcia pokwitania zależy od płci, czynników genetycznych, stylu życia, chorób towarzyszących temu okresowi, a nawet środowiska i szerokości geograficznej. W Polsce prawidłowy czas pokwitania u dziewcząt trwa od około 8 do 13 roku życia, a u chłopców od około 9 do 14.
Dojrzewanie jest możliwe dzięki prawidłowej czynności układu hormonalnego. Kluczową rolę odgrywa tu podwzgórze i przysadka mózgowa. U dziewczynek najpierw następuje rozwój gruczołów piersiowych i skok wzrostu, potem pojawienie się owłosienia łonowego i pachowego. Może wystąpić trądzik, a zapach potu staje się intensywniejszy. Dojrzewają narządy płciowe i dochodzi do pierwszej miesiączki. U chłopców zwykle zaczyna się od powiększenia jąder. Później pojawia się owłosienie łonowe i obserwowany jest wzrost prącia. Podobnie jak u płci żeńskiej następuje skok wzrostowy, pot ma intensywniejszy zapach i może pojawić się trądzik. Następnie typowa dla chłopców mutacja głosu, owłosienie na twarzy i całym ciele, polucje nocne, przyrost masy mięśniowej, aż do pełnej dojrzałości nasienia.
Najczęstszymi zaburzeniami dojrzewania u obu płci jest zbyt wczesne lub zbyt późne wystąpienie procesu. W konsekwencji młodzi ludzie mają trudności w kontaktach społecznych, mogą czuć się wyobcowani i często prowadzi to do depresji.
OPÓŹNIONE DOJRZEWANIE PŁCIOWE
Można je stwierdzić gdy proces dojrzewania nie wystąpi u dziewczynek po ukończeniu 13 roku życia, a u chłopców po ukończeniu 14 lub gdy jedna z cech dojrzewania pojawiła się, ale nie rozwinęła. Najczęściej powoduje je konstytucjonalne opóźnienie, które jest dziedziczone. Pokwitanie występuje w tym przypadku później, ale przebiega prawidłowo. Opóźnienie mogą też powodować inne zaburzenia wrodzone lub choroby, np. zespół Turnera u dziewczynek bądź zespół Klinefeltera u chłopców. Nie bez znaczenia jest też zła dieta, niedożywienie lub stres.
Opóźnienie dojrzewania nazywamy hipogonadyzmem i wyróżniamy: pierwotny, czyli uszkodzenie jąder lub jajników i hipogonadyzm wtórny, czyli nieprawidłowości związane z pracą przysadki i podwzgórza.
Przy stawianiu diagnozy znaczenie ma wywiad z rodzicami na temat momentu ich pokwitania. Ponadto lekarz posługuje się skalą Tanera, która określa stopień rozwoju cech płciowych. Może też wykonać zdjęcie rentgenowskie, które określi wiek kostny. Czasem niezbędne jest przeprowadzenie badań hormonalnych, USG miednicy lub jąder, a nawet tomografii komputerowej.
PRZEDWCZESNE DOJRZEWANIE PŁCIOWE
Stwierdza się je przy pojawieniu się którejkolwiek oznaki dojrzewania płciowego u dziewczynek przed 8 rokiem życia i u chłopców przed 9. Istnieją dwa typy przedwczesnego pokwitania- centralny i obwodowy.
Przedwczesne dojrzewanie płciowe pochodzenia centralnego ma związek z nieprawidłową pracą osi podwzgórze- przysadka- gonady. Często zaczyna się od wzrostu piersi u dziewczynek i objętości jąder u chłopców. Także wiek szkieletowy dziecka jest wyższy niż u rówieśników. Przyczynami tego typu zbyt wczesnego dojrzewania mogą być uszkodzenia struktur ośrodkowego układu nerwowego, wady wrodzone, stany zapalne bądź guzy.
Przedwczesne dojrzewanie płciowe pochodzenia obwodowego stwierdza się gdy wystąpią objawy dojrzewania spowodowane zwiększonym wydzielaniem hormonów, ale bez udziału przysadki lub podwzgórza. To zwiększone wydzielanie może pochodzić od jąder, jajników lub nadnerczy i może mieć związek z produkcją substancji przez nowotwory.
Leczenie przedwczesnego dojrzewania płciowego ściśle zależy od przyczyn. Może polegać na usunięciu guzów powodujących zmiany w organizmie bądź podawaniu hormonów w celu wyrównania gospodarki hormonalnej młodego organizmu.
