Gruźlica dawniej nazywana tuberkulozą. Wywołana jest przez bakterię kwasoodporną, prątki Kocha nazwanymi od nazwiska odkrywcy. Źródłami zakażenia są głównie prątkujący chorzy, chore zwierzęta oraz materiały pobrane do badania od chorych. Prątki gruźlicy mogą żyć kilka miesięcy chronione przez warstwę otaczającego śluzu. Do zakażenia może dojść drogą kropelkową podczas kaszlu, kichania, plucia, przez picie surowego mleka, jedzenie serów, śmietany, masła i innych przetworów mlecznych pochodzących od zwierząt chorych na gruźlicę. Do zakażenia kontaktowego dochodzi podczas badań laboratoryjnych materiałów zawierających prątki Kocha.
Gruźlica jest chorobą podstępną i w początkowej fazie daje różne dolegliwości ze strony różnych narządów. Objawy, które się w tym czasie pojawiają to: ogólne osłabienie, brak siły do pracy, łatwe męczenie się, ustawiczna senność, powolna utrata apetytu, stany podgorączkowe, nocne poty, kaszel początkowo suchy, a następnie z wykrztuszaniem wydzieliny, krwioplucie. Czasem gruźlica rozwija się bez dolegliwości.
Gruźlica może atakować różne narządy człowieka, praktycznie każdy, a często współistnieje w różnych narządach jednocześnie. Zwykle rozwija się w płucach, układzie moczowo-płciowym, kościach i stawach, w opłucnej, oskrzelach, skórze, jelitach i całym przewodzie pokarmowym, mózgu i oponach mózgowo-rdzeniowych, węzłach chłonnych, oczach, krtani, śledzionie, nadnerczach, osierdziu i szpiku kostnym.
Leczenie jest długotrwałe i zależy od wczesnego wykrycia i prawidłowej kuracji. Stosuje się głównie leczenie skojarzeniowe, czyli podaje się kilka leków w jednym czasie, aby szybko odprątkować chorego. Jeśli jakiś lek jest nieskuteczny podaje się inny, na który prątki są wrażliwe. Jedna z zasad przy leczeniu gruźlicy głosi, że nie wolno przerywać stosowanej kuracji bez konsultacji lekarskiej.
Podstawową metodą zapobiegania gruźlicy jest szczepienie ochronne. Ważne jest spędzanie czasu na świeżym powietrzu, promienie słońca zwalczają prątki gruźlicy. Przestrzeganie zasad higieny fizycznej i psychicznej, do rozwoju choroby dochodzi podczas obniżonej odporności organizmu. Niekorzystnie wpływa niskoenergetyczne lub nieregularne odżywianie, przepracowanie fizyczne lub umysłowe, duże napięcia i stresy psychiczne, niedosypianie i brak wypoczynku. Zachorowaniu sprzyjają przewlekłe choroby jak: alkoholizm, cukrzyca, pylic a płuc, nowotwory i AIDS.
