W okresie od 7 do 11 roku życia zaciera się, wyraźna w wieku przedszkolnym, odrębność dziecka na tle innych. To czas, kiedy młody człowiek przestawia się z myślenia w kategorii „ja”, na myślenie „ja-oni-my”. Postrzeganie siebie jako członka grupy jest niezwykle ważne w prawidłowym rozwoju osobowości.
Osobowość tworzą charakterystyczne dla jednostki zachowania w odpowiedzi na zaistniałą sytuację. Na ich podstawie można wnioskować o temperamencie, względnie stałym zespole cech czy dyspozycji psychicznych dziecka. Różnice w charakterach są zauważalne na każdym kroku – jedne dzieci chętnie rozpoczynają naukę w pierwszej klasie, z łatwością nawiązując kontakty z innymi dziećmi, kiedy inne na tę samą sytuację reagują lękiem, unikając kontaktów z pozostałymi.
Egocentryzm, wyraźny podczas procesu kreowania własnego „ja”, traci na sile wraz z dalszym rozwojem dziecka. Młody człowiek jest już w stanie dostrzegać inny niż swój punkt widzenia, a także różnice między sobą a rówieśnikami. Zauważa, że nie wszystkie dzieci lubią te same potrawy, że nie zachowują się tak samo jak on. Potrafi ocenić swoje zachowanie, powiedzieć, że jest grzeczne lub nie. Zna swoje obowiązki, wobec których przyjmuje właściwą sobie postawę, będącą wyznacznikiem rozwinięcia się (lub nie) cech takich jak odpowiedzialność, sumienność, pilność, obowiązkowość. To również czas, tworzenia pełniejszej opinii na swój temat. Dotychczas, tj. do 6 r. ż., na obraz własnego „ja” składały się jedynie posiadane rzeczy, wygląd – definiuje mnie to, co widać. W młodszym wieku szkolnym ten obraz dopełniają cechy, zainteresowania czy podstawowe poglądy dziecka. W związku z dostrzeganiem różnic między dziećmi, dziecko zaczyna tworzyć swoją samoocenę i budować poczucie własnej wartości. Widzenie swoich wad i zalet, w porównaniu z wadami i zaletami innych dzieci, decyduje o tym, jak samo siebie postrzega. Wynikająca z tego pewność lub niepewność siebie, determinuje podejmowane przez niego działania. Na przykład, niska samoocena przyczyni się do unikania, rezygnowania z zadań nowych, wynikającego ze strachu przed porażką i słabych kontaktów z rówieśnikami.
Życie w grupie
Szkoła wprowadza dziecko w życie społeczne, ucząc wielu umiejętności, takich jak współpraca, współistnienie, oraz przygotowuje do pełnienia określonych ról społecznych. Znajduje się w środowisku, z którego czerpie nowe normy i wzorce, umiejętnie łącząc je z tymi, które wyniósł z domu rodzinnego. Zauważa pewien system zależności i współpracy z otoczeniem, świadomie staje się członkiem społeczeństwa. Dla dziecka rozpoczynającego naukę istotna staje się przynależność do grupy rówieśniczej. Nawiązuje kontakty i ustala swoje miejsce w grupie. W niej uczy się pracy w zespole, wspólnego rozwiązywania problemów, słuchania zdania innych czy wypowiadania swojego. Wzajemna pomoc, lojalność względem innych, empatia i tolerancja, są cechami również wspieranymi poprzez zaspokajania podstawowej potrzeby człowieka, jaką jest przynależność do grupy. Dziecko przestaje się skupiać tylko na swoich życzeniach, zwracając uwagę na życzenia i potrzeby innych. To okres tworzenia się pierwszych poważniejszych znajomości, charakteryzujących się większą stałością. Inaczej niż w przypadku przedszkolaków, to cechy rówieśników determinują zażyłość ich relacji. Dziecko potrafi określić, dlaczego koleguje się z daną osobą, odnosząc się do tego, jaki ktoś jest, a nie, co posiada.
Wsparcie prawidłowego rozwoju osobowości
Kształtowanie osobowości dziecka to proces czerpiący z różnych kierunków, od środowiska zaczynając, na wychowaniu kończąc. Niezwykle ważne jest właśnie wsparcie wychowawcze rodziców w tak wymagającym okresie. Poniżej kilka porad.
-
Inny nie znaczy gorszy ani lepszy – dziecko, dostrzegając różnice między rówieśnikami, może posiadanie lub brak jakiejś cechy zewnętrznej lub wewnętrznej traktować jako wyznacznik bycia akceptowanym. Podkreślaj, że różny kolor włosów, przynależność religijna, kolor skóry, sprawność, etc., nie są powodem do różnego traktowania. Nie ma gorszych ani lepszych.
-
Poczucie własnej wartości – chwal starania dziecka, doceniaj jego działania, wkład i zaangażowanie jakie wkłada w obowiązki szkolne.
-
Namawiaj do spotkań z rówieśnikami – w tym okresie, to właśnie grupa ma największy wkład w rozwój osobowości dziecka.
-
Stwórz poczucie bezpieczeństwa, zapewnij, że dziecko zawsze może na Ciebie liczyć, ale nie wyręczaj go, pozwól na samodzielność.
