Co robić, gdy dziecko unika dotyku, je tylko wybrane potrawy, przewraca się na prostej drodze, a każdy hałas jest dla niego cierpieniem?
Ludzki układ nerwowy i mózg przypominają swoją pracą komputer. Przetwarzają dane, organizują je, łączą, kategoryzują. Jednak zamiast kilobajtów pamięci i danych mamy bodźce i zmysły. Dotyk, zapach, słuch, wzrok i smak pomagają nam – już nawet w trakcie życia płodowego – poznawać i rozumieć otaczający świat. Zmysły współpracują z sobą, zbierając różnorodne informacje i dostarczając je do ośrodkowego układu nerwowego, który jest naszym „procesorem”: przetwarza dziesiątki tysięcy danych, i to w czasie liczonym w milisekundach!
Jednak co się dzieje, gdy któryś ze zmysłów zawodzi lub gdy istnieje problem na linii bodziec – interpretacja? Tym zjawiskiem zainteresowała się m.in. dr Anna Jean Ayres, amerykańska psycholog. Zajmowała się ona badaniem dzieci z trudnościami w koncentracji i bazując na swoim 40-letnim doświadczeniu stworzyła teorię SI, czyli integracji sensorycznej. Dotyczy ona celowej organizacji i współpracy zmysłów.
Na teorię SI składają się trzy zmysły: dotyku, przedsionkowy i proprioceptywny. Za tymi trudnymi nazwami kryją się dosyć proste pojęcia. Zmysł przedsionkowy to nic innego jak zmysł reagujący na ruchy głowy i ciała w przestrzeni. Kontroluje między innymi pracę gałek ocznych. Gdy uczeń patrzy na tablicę, a następnie na kartkę, nie tracąc z oczu miejsca, w którym pisze, to znaczy, że zmysł przedsionkowy spełnia swoją funkcję. Oczywiście ma on wiele innych zadań, ale ogólnie odpowiada za poprawną orientację ciała w stosunku do grawitacji i otoczenia. Natomiast zmysł proprioceptywny pomaga nam wykonywać precyzyjne i dokładne ruchy rąk lub nóg, których nie musimy stale kontrolować, bo stają się one automatyczne. Przykładem jest przyszywanie guzików. Czucie proprioceptywne odpowiada po prostu za świadomość pozycji naszego ciała.
Dysfunkcja integracji sensorycznej
Większość dzieci rozwija się poprawnie. Jednak czasami, gdy SI nie jest rozwinięta w wystarczającym stopniu, mogą pojawić się następujące problemy:
problem: dziecko jest drażliwe i może unikać zabaw związanych z dotykiem lub codziennych czynności, np. ubierania.
przyczyna: wrażliwość na bodźce dotykowe, wzrokowe, słuchowe oraz ruch.
problem: dziecko jest powolne i szybko się męczy albo jest ciągle w ruchu.
przyczyna: zaburzony poziom aktywności ruchowej.
problem: zaburzenia z równowagą i nauką nowych czynności. Agresywna reakcja i złość, gdy coś nie układa się po myśli. Szybkie nudzenie się lub rezygnacja na rzecz innych aktywności.
przyczyna: problemy z koncentracją i koordynacją, impulsywność.
Diagnoza i terapia
Zaburzenia integracji sensorycznej są charakterystyczne nie tylko dla dzieci, ale też dla dorosłych. Nie można się z tego całkowicie wyleczyć, lecz można nauczyć się z tym żyć. Podstawą do dalszego leczenia jest diagnoza. Trwa ona od półtorej do trzech godzin.
Terapia zaburzeń SI odbywa się metodą zabaw i ćwiczeń, które pobudzają zmysły poprzez stymulację i wymuszanie odpowiednich reakcji na wrażenia sensoryczne. Dzieci zaczynają od najprostszych ćwiczeń, których poziom rośnie wraz z biegiem czasu. Terapeuci skupiają się na tym, aby dziecko wykonywało zadania swobodnie i bez presji. Dzięki temu organizm w sposób spokojny i naturalny podporządkowuje się automatycznym reakcjom na bodźce. Jeśli chodzi o czas trwania leczenia, to jest on bardzo indywidualny. Wszystko zależy od postępów dziecka. Zazwyczaj badania kontrolne wykonywane są co pół roku,
a terapia trwa do dwóch lat, dwa razy w tygodniu po 60 minut.
Pamiętajmy o najważniejszym. Dzieci rozwijają się bardzo szybko. Uczą się często nieświadomie i trudności, jakie napotykają, nie są przez nie postrzegane jako zaburzenia. To nasza – rodziców – rola dostrzec, kiedy pewne czynności przerastają dziecko. Często nasze obawy okażą się bezpodstawne, jednak bez względu na efekt, warto zainwestować uwagę w nasze dzieci.
chcesz dowiedzieć się więcej?
violet f. maas „Uczenie się przez zmysły. Wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej dla rodziców i specjalistów”, WSiP www.integracjasensoryczna.org.pl
