W krajach śródziemnomorskich oliwa z oliwek traktowana jest jak bezcenny dar bogów. W Polsce, chociaż dość popularna, spożywana jest raczej okazjonalnie, a przeciętny Polak spożywa jej mniej niż litr rocznie, podczas gdy Grek – aż 20 litrów.
Takie wysokie spożycie oliwy z oliwek, obok naturalnej, urozmaiconej diety, to sekret długowieczności mieszkańców Krety, którzy od lat są obiektem zainteresowania świata medycznego, ponieważ badania wykazują, że są najzdrowszymi mieszkańcami krajów rozwiniętych.
Oliwki rosną na wiecznie zielonych drzewach, które uprawiano już w czasach starożytnych i już wtedy wytwarzana z nich oliwa była lekiem na wiele dolegliwości. Dzisiaj wiadomo na pewno, że wysokiej jakości oliwa jest bogata w cenne dla zdrowia kwasy tłuszczowe, które obniżając poziom złego cholesterolu, podnoszą poziom dobrego, przez co chronią organizm przed chorobami serca i udarem. Oliwa extra virgin jest bogata w jednonienasycone i wielonienasycone kwasy tłuszczowe, zwłaszcza omega-9, które, w przeciwieństwie do kwasów nasyconych, zawartych w tłuszczach zwierzęcych oraz szkodliwych tłuszczów typu trans w margarynach, mają dobroczynne działanie na organizm ludzki.
Oliwa z pierwszego tłoczenia spożywana na surowo działa profilaktycznie na zdrowie, jest bogata w witaminy A, E, D, K oraz minerały. Szczególnie cenne są duże ilości witaminy E, która, zwalczając wolne rodniki, przeciwdziała rozwojowi chorób cywilizacyjnych i przedwczesnemu starzeniu się organizmu. Zawarte w niej polifenole przeciwdziałają powstawaniu wolnych rodników, które z kolei sprzyjają miażdżycy i nowotworom.
To jednak nie wszystkie jej zalety. Wysokiej jakości oliwa jest cenionym lekarstwem przy stwardnieniu tętnic, kamicy żółciowej, nieżycie i owrzodzeniu żołądka. Oliwa jest też dobrym lekarstwem na trawienie. Pobudzając perystaltykę jelit i wydzielanie żółci, ułatwia trawienie innych tłuszczów. Oliwa powinna być też stosowana przez osoby chore na cukrzycę – doskonale asymiluje cukry i wyrównuje ich poziom we krwi.
Eksperci do spraw żywienia zalecają włączenie co najmniej trzech łyżek oliwy z oliwek do naszej codziennej diety. Ważne jest, aby przynajmniej jedna z nich przyswajana była na czczo, min. 30 minut przed posiłkiem, tak aby składniki w niej zawarte, w jak największej proporcji, trafiły do organizmu.
Dobra oliwa, czyli jaka?
Mimo prób mechanizacji zbiorów stwierdzono, iż najlepszą oliwę uzyskuje się z oliwek zbieranych ręcznie. Taka właśnie jest oliwa extra virgin, w której tłoczenie na zimno oliwek następuje w ciągu 24 godzin po zbiorach. Brak filtracji czyni tę oliwę najbardziej naturalnym i wartościowym produktem wśród oliw z oliwek. Niefiltrowana oliwa z pierwszego tłoczenia ma zielonkawo-żółty kolor i jest naturalnie mętna. To właśnie w pozostałych cząsteczkach oliwek zawartych w zawiesinie i osadzie znajdują się cenne polifenole.
Dostępna tania oliwa to zazwyczaj olej z wytłoków oliwnych, czyli, z języka włoskiego SANSA, angielskiego POMACE lub ORUJO (z języka hiszpańskiego). Określana na etykiecie jako OLIWA z OLIWEK, co wprowadza w błąd konsumenta. Kupując taką oliwę, płacisz za niepełnowartościowy, a nawet szkodliwy produkt. Chociaż cena nie jest wyznacznikiem jakości oliwy, to dobry produkt nie może kosztować mniej niż 6-8 euro za litr, ponieważ koszty produkcji na to nie pozwalają.
Jak jeszcze sprawdzić, czy zakupiona oliwa jest dobrej jakości? Świadczy o tym zawartość dobrych kwasów tłuszczowych. Najlepsze oliwy z oliwek typu extra virgin powinny zawierać w 100 g ok. 68 g kwasów jednonienasyconych oraz ok. 9 gramów kwasów wielonienasyconych.
Oliwa w diecie małego dziecka
Już w piątym miesiącu życia dziecka schemat żywienia niemowląt karmionych sztucznie i w szóstym karmionych piersią, zaleca dodawanie do zupek i przecierów warzywnych dobrej jakości tłuszczy, takich jak oliwa z oliwek. To bardzo ważne, aby w diecie niemowlaków znalazły się dobrej jakości tłuszcze, ponieważ pokrywają one ponad 50 proc. całodziennego zapotrzebowania na kalorie, a zmniejszenie ich udziału w diecie wskazane jest dopiero od 3.-4. roku życia.
Zastosowanie w kuchni
Oliwa z oliwek nadaje potrawom niepowtarzalny smak i aromat, podkreślając smak potraw smażonych, pieczonych czy gotowanych. Idealnie pasuje do potraw z ryżu, makaronów, jako dodatek do owoców morza. Należy jej też używać do przygotowywania omletów, jajecznicy, duszenia warzyw, przyrządzania zup kremowych i ziemniaków puree. Jest też doskonałym dodatkiem do warzyw gotowanych na parze.
Używając oliwy z oliwek do smażenia, należy pamiętać o umiarkowanej temperaturze smażenia, ponieważ oliwa pali się w niższych niż inne oleje temperaturach i traci swoje cenne właściwości, a na dodatek powstają wówczas związki szkodliwe dla serca, które w działaniu przypominają nasycone tłuszcze zwierzęce. Trzeba więc pamiętać, że na oliwie bardziej dusimy, niż smażymy, no i nie używamy drugi raz tego samego tłuszczu do smażenia.
Grecy jedzą oliwę z oliwek z chrupiącym pieczywem. Warto wprowadzić taki zwyczaj w swoim domu. Małe dzieci, które dopiero poznają smaki, będą zachwycone, gdy będą mogły same moczyć chleb w miseczce z oliwą.
Zastosowanie kosmetyczne
Oliwa to także wspaniały kosmetyk. Smarowanie skóry oliwą extra virgin nadaje jej zdrowy, wygląd, a dobroczynne witaminy, a szczególnie witamina E, czyli naturalny antyutleniacz, bezpośrednio wnikają w głąb. Taki oliwkowy kompres powoduje wygładzenie zmarszczek, odświeża, natłuszcza i działa kojąco na skórę.