Czy miłość do dziecka jest wpisana w kobiecą biologię? A może jest efektem wielowiekowej, społeczno-kulturowej ewolucji? Dzisiaj trudno uwierzyć, że przez wieki rola matki nie przedstawiała szczególnej wartości.
Miłość instynktowna
Niektóre procesy fizjologiczne związane z ciążą i macierzyństwem, takie jak laktacja w reakcji na płacz noworodka czy zmiany w mózgu widoczne w badaniu rezonansem magnetycznym (MRI), gdy matka rozpoznaje swoje dziecko, rzeczywiście pojawiają się automatycznie. Traktowanie macierzyństwa jako instynktownego bywa też użyteczne: pomaga uwierzyć, że nawet niedoświadczona pierworódka podoła wszystkim wyzwaniom i obowiązkom, bo wiedziona instynktem po prostu „będzie wiedziała jak”.
Élisabeth Badinter, francuska myślicielka i feministka, twierdzi, że macierzyństwo jest uwarunkowane historycznie, a jego „kształt” zmienia się w zależności od warunków kulturowych. Ponieważ w nowożytnej historii Europy były okresy, w których miłość macierzyńska nie pozostawiła po sobie śladów, stąd wniosek, że kobiety nie są macierzyńskie „z natury”, lecz „z kultury”.
We wstępie do książki „Historia miłości macierzyńskiej” profesor Badinter pisze: „W naszym zbiorowym przeświadczeniu matka pozostaje tożsama z Marią, symbolem wiecznotrwałego poświęcenia w miłości. Tymczasem historia zachowań macierzyńskich w ciągu minionych czterech stuleci nie podnosi na duchu. Wskazuje nie tylko na ogromną różnorodność postaw i natężenia miłości, lecz także na długie okresy milczenia”.
Jak przyznaje filozofka, miłość macierzyńska istnieje od najdawniejszych czasów, nie sądzi jednak, by bezdyskusyjnie występowała u wszystkich kobiet i była wrodzona. Dawnych matek nie łączyły z pociechami więzy czułości i opiekuńczości, co ilustrują siedemnasto- i osiemnastowieczne przekazy dotyczące wychowania dzieci w środowiskach mieszczańskich oraz arystokratycznych.
Przebiegało ono wówczas etapami: najpierw kilkuletni pobyt u mamki, potem powrót do domu (zwykle pod opiekę piastunki), następnie wyjazd do klasztoru lub na pensję i przyjazd na swój (zaaranżowany przez rodzinę) ślub.
